Het Stadhuis van Antwerpen: Winnaar European Heritage Award 2025

Op de Grote Markt nabij de kathedraal prijkt het Stadhuis van Antwerpen, een iconisch bouwwerk dat sinds 1565 het kloppend hart vormt van de stad. Als vroege Noord-Europese pionier van de renaissancestijl staat het gebouw op de UNESCO-werelderfgoedlijst en weerspiegelt het de gouden eeuw van Antwerpen, toen kooplieden en kunstenaars hier floreerden. Dit monumentale stadhuis belichaamt zowel politieke macht als burgerlijk prestige en blijft tot op de dag van vandaag een onmisbaar symbool van de Koekenstad.

Een Meesterwerk van Architectuur en Beeldhouwkunst

Het exterieur van het stadhuis combineert klassieke zuilen, gebeeldhouwde halfzuilen en rijk versierde frontons, geïnspireerd op Italiaanse voorbeelden. Binnen vallen de imposante marmeren zuilen en het weelderige Schoon Verdiep op, met goudlederen wandbekleding en muurschilderingen van antieke verzamelingen. De gevel is bovendien een canvas van beelden van personificaties zoals Rechtvaardigheid en Handel, waardoor het stadhuis evenzeer een openluchtmuseum als bestuurlijk centrum is.

Een Restauratie van Wereldklasse (2018–2022)

Tussen 2018 en 2022 onderging het stadhuis een ingrijpende restauratie, geleid door de Stad Antwerpen in samenwerking met architectenbureau HUB en Origin Architecture & Engineering. Het project werd medegefinancierd door het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed en kende een budget van zo’n €29 miljoen. Het doel: het gebouw technisch en esthetisch herstellen zonder afbreuk te doen aan de historische waarden.

Diepgravend Onderzoek en Innovatieve Technieken

Voor een zo nauwkeurig mogelijke aanpak voerde het team uitgebreide materiaal- en jaarringonderzoek (dendrochronologie) uit om houten elementen te dateren. Met 3D-laserscanning werden oneffenheden in het metselwerk en de beeldhouwwerken gedetecteerd. Dit wetenschappelijke vooronderzoek zorgde voor restauratiewerken die van elke mooist denkbare kennis waren doordrongen en verminderde onnodige ingrepen tot een minimum.

Herstel van het Schoon Verdiep en Nieuwe Ingrepen

Het pronkstuk van de restauratie was ongetwijfeld het Schoon Verdiep, de meest ceremonieel gebruikte verdieping. Sierlijke kroonluchters schitteren weer als vanouds, schoorsteenmantels zijn hersteld en het goudleer blinkt in het daglicht. Tegelijk voegde men moderne, omkeerbare ingrepen toe: een glazen koepel in de centrale trap en twee subtiele glazen paviljoenen op het dak brengen daglicht tot in het hart van het gebouw zonder de historische gevelharmonie te doorbreken.

Duurzaamheid in een Monument

Een opmerkelijk aspect van de renovatie is de focus op energiezuinigheid en hergebruik. Het project bekwam het zeldzame BREEAM Very Good-label, dankzij dynamische energiesimulaties, een omkeerbaar HVAC-systeem en aansluiting op stadsverwarming. Groendaken en insectenhotels vergroten de biodiversiteit, terwijl hergebruikte materialen en duurzaam waterbeheer de ecologische voetafdruk minimaliseren. Zo past een 16e-eeuws juweel zich aan de uitdagingen van de 21ste eeuw aan.

Een Heropening voor Iedereen

Sinds de feestelijke heropening in juni 2022 mochten al meer dan 65.000 bezoekers binnenkijken tijdens rondleidingen, tentoonstellingen en evenementen. Waar vroeger uitsluitend bestuurders en genodigden welkom waren, is het stadhuis nu een bruisende publieke ontmoetingsplek én functioneel administratief centrum. Van trouwzalen tot co-working ruimtes: iedereen vindt er zijn plek tussen eeuwenoude zuilen en moderne steel frames.

Bekroond met de European Heritage Award 2025

Op 12 juni 2025 werd de restauratie bekroond met de prestigieuze European Heritage Award / Europa Nostra Award in de categorie ‘Conservation and Adaptive Reuse’. Een vakjury prees het project als “exemplary restoration combining structural conservation with energy efficiency” en als inspirerend voorbeeld voor lokale overheden in heel Europa. Deze onderscheiding, uitgereikt door de Europese Commissie en Europa Nostra, bevestigt de internationale allure van Antwerpen’s stadhuis.

Stem voor de Publieksprijs

Naast de vakjuryprijs maakt het stadhuis kans op de Publieksprijs, waarvoor iedereen tót 12 september online kan stemmen. Waarnemend burgemeester Koen Kennis riep recent uit: “Als Antwerpenaar ben je fier als een gieter dat ons Schoon Verdiep Europese erkenning oogst. Laat zien hoe veel dit gebouw voor onze Koekenstad betekent!” Iedereen mag dus mee beslissen over de culturele ambassadeur van onze stad.

Een Levende Erfgoedbelevenis

Het Stadhuis van Antwerpen bewijst dat historisch behoud en hedendaagse noden hand in hand kunnen gaan. Het verhaal van deze restauratie nodigt ons uit om erfgoed niet als stilstaand monument, maar als levende, meebewegende kracht in onze stedelijke cultuur te beschouwen. Plan je bezoek, bewonder de glanzende kroonluchters, wandel onder de glazen koepel en stem nog snel vóór 12 september—zo bouw je mee aan het erfgoedverhaal van morgen!